Ile wart jest Kanał Panamski – czego szuka tam Trump?
Kanał Panamski znalazł się ostatnio w centrum globalnej uwagi, za sprawą kontrowersyjnych wypowiedzi prezydenta USA Donalda Trumpa. Zapowiedział on, że Stany Zjednoczone mogą dążyć do odzyskania kontroli nad tym strategicznym szlakiem wodnym. Wypowiedź ta wywołała międzynarodową dyskusję o znaczeniu geopolitycznym Kanału i jego wpływie na gospodarkę światową.
Trochę historii
Kanał Panamski, zbudowany przez Amerykanów na terenach wydzierżawionych od Panamy, połączył Ocean Atlantycki i Spokojny w najwęższym miejscu kontynentu. Według oficjalnych statystyk statek załadowany węglem, płynący kanałem ze wschodniego wybrzeża USA do Japonii, zaoszczędzał około 4800 kilometrów (3000 mil) w porównaniu z najkrótszą alternatywną trasą wodną, a statek załadowany bananami, płynący z Ekwadoru do Europy, zaoszczędzał nawet 8000 kilometrów (5000 mil). Dzięki skróceniu tras o tysiące kilometrów Kanał stał się kluczowym szlakiem dla światowego handlu, z którego od momentu otwarcia w 1914 r. skorzystało ponad 815 000 statków.
W 1999 roku, na mocy Traktatu Torrijosa-Cartera, Stany Zjednoczone przekazały Kanał Panamie, co miało zagwarantować jego trwałą neutralność. Jednakże, sądząc po ostatnich wypowiedziach Donalda Trumpa, USA mogą obecnie żałować tej decyzji.
Handel międzynarodowy
W 2024 roku przez Kanał Panamski przetransportowano ponad 210 milionów ton długich (1 tona długa = 1016,05 kg). Blisko połowa tych ładunków pochodziła ze Stanów Zjednoczonych, podczas gdy transporty z Chin stanowiły cztery razy mniej – jedynie 11,3% (Tabela 1). USA były również największym odbiorcą przewożonych towarów, co czyni je kluczowym użytkownikiem tego strategicznego szlaku.
W sumie niemal trzy czwarte całkowitego tonażu przewożonych ładunków miało swój początek lub koniec w Stanach Zjednoczonych, co podkreśla ich dominującą rolę w wykorzystaniu kanału.
Tabela 1. Top 15 krajów pochodzenia i przeznaczenia transportów przez Kanał Panamski (tony dł., 2024)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Panama Canal Authority.
Transport towarowy
Kanał Panamski obsługuje globalny ruch towarowy, łącząc Amerykę Północną, Południową i Środkową z Azją i Europą (Rysunek 1). Kluczowymi partnerami handlowymi na Kanale Panamskim są USA i Azja (Tabela 2). Na tej trasie w 2024 roku przetransportowano 42% wszystkich ładunków. Jednocześnie rozwój gospodarczy i handel w innych regionach, szczególnie w państwach Ameryki Środkowej i Południowej, pozostają w dużym stopniu zależne od tej kluczowej arterii.
Rysunek 1. Trasy handlowe obsługiwane przez Kanał Panamski
Źródło: Panama Canal Authority https://pancanal.com/
Tabela 2. TOP 10 tras przez Kanał Panamski w 2024 roku
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Panama Canal Authority.
Blisko 70% ładunków przepływających przez Kanał Panamski w 2024 roku stanowiły produkty naftowe i ropa oraz kontenery (Tabela 3). Kontenery umożliwiają transport zróżnicowanych towarów: od konsumpcyjnych i przemysłowych, przez medyczne, farmaceutyczne i inne specjalistyczne, aż po dobra luksusowe.
Tabela 3. Top 15 towarów transportowanych przez Kanał Panamski w 2024 roku
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Panama Canal Authority.
Transport południowy (w kierunku Pacyfiku), głównie do Azji oraz częściowo do Ameryki Południowej i Środkowej, charakteryzuje się dominacją produktów naftowych, a w dalszej kolejności kontenerów, zbóż i chemikaliów (Tabela 4). Z kolei transport północny (w kierunku Atlantyku), głównie do Ameryki Północnej, charakteryzuje się przewagą kontenerów, produktów naftowych i ropy, surowców przemysłowych i maszyn.
Tabela 4. Top 15 towarów transportowanych przez Kanał Panamski w 2024 roku wg. kierunku
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Panama Canal Authority.
Podsumowanie
Kanał Panamski, jako kluczowe połączenie między Oceanem Atlantyckim a Spokojnym, stanowi jeden z najważniejszych szlaków żeglugowych na świecie. Jego wartość mierzy się nie tylko miliardami dolarów generowanymi rocznie z opłat, ale również jego strategicznym znaczeniem dla globalnej gospodarki. Odgrywa on kluczową rolę w transporcie towarów energetycznych, surowców przemysłowych oraz kontenerów, co czyni go nieodzownym elementem współczesnego handlu międzynarodowego.
Zapowiedzi Donalda Trumpa dotyczące Kanału Panamskiego ukazują rosnące napięcia w rywalizacji USA i Chin o wpływy w regionie. W ciągu ostatnich lat Chiny intensywnie inwestowały w projekty infrastrukturalne w Ameryce Łacińskiej, w tym w porty i alternatywne szlaki transportowe, co wywołało niepokój w Waszyngtonie. Kanał Panamski, jako kluczowy punkt w globalnej logistyce, ma potencjał stać się areną geopolitycznego przeciągania liny. W obliczu takich wyzwań kontrola nad Kanałem może być postrzegana jako narzędzie w grze o dominację w handlu światowym oraz o bezpieczeństwo strategiczne.
